Onze Kennisbank groeit voortdurend en we streven ernaar om een breed scala aan onderwerpen te behandelen, waaronder ADHD. In dit artikel wordt uitgelegd wat Sensorische informatie verwerking inhoudt en wat dit met zich meebrengt.

Wat is sensorische informatieverwerking?

Sensorische informatieverwerking, ook wel prikkelverwerking genoemd, is een essentieel proces waarbij de hersenen informatie die via onze zintuigen binnenkomt, verwerken en interpreteren. Dit proces stelt mensen in staat om waarnemingen om te zetten in fysieke bewegingen, waarbij de zintuigprikkels de basis vormen voor deze acties.

Binnen de studie van sensorische informatieverwerking worden 9 zintuigsystemen onderscheiden:

1. Ruiken

2. Zien (visueel)

3. Gehoor (auditief)

4. smaak

5. Voelen (tactiel)

6. Evenwicht (vestibulair)

7. Proprioceptie (houding en bewegingsgevoel, diepe druk)

8. Interoceptie (het waarnemen van prikkels van binnenuit je lichaam, zoals honger)

9. Nociceptie (het waarnemen van pijn)

De functie van deze zintuigen omvat verschillende belangrijke aspecten. Ze zijn verantwoordelijk voor het verstrekken van informatie en het toekennen van betekenis aan de waargenomen stimuli. Door deze processen worden individuen in staat gesteld om in beweging te komen en actie te ondernemen. Daarnaast faciliteren deze zintuigen de ervaring van gebeurtenissen en maken ze aanpassingen aan de omgeving mogelijk. Tevens spelen ze een cruciale rol in het waarschuwen voor gevaar, wat kan leiden tot gedragingen zoals vechten, vluchten of bevriezen.

Problemen in de sensorische informatieverwerking kunnen optreden wanneer er storingen zijn in het opnemen en verwerken van zintuigprikkels. Voor het omzetten van deze prikkels in doelgerichte acties is het belangrijk dat iemand in staat is zijn alertheid te reguleren.

De interactie tussen waarnemen en bewegen is dynamisch en onderling verbonden. De zintuigprikkels die via onze zintuigen worden ontvangen, bieden informatie over zowel het lichaam als de omgeving. We kunnen deze prikkels verder categoriseren in:

- Ex-afferente prikkels: Dit zijn prikkels die niet door de persoon zelf worden veroorzaakt, zoals het zien of horen van regendruppels op de ramen, het geluid van de deurbel, en het geblaf van de buren hun hond.

- Re-afferente prikkels: Dit zijn prikkels die door de persoon zelf worden geïnitieerd, zoals het gevoel van beweging bij het schoppen tegen een voetbal, het horen van eigen voetstappen, en het zien van de eigen arm in beweging.

Inzicht in dit proces en de diverse zintuigsystemen helpt bij het begrijpen van ons gedrag en de manier waarop we interageren met onze omgeving. gemaakte tekening.

Waarom is sensorische informatieverwerking belangrijk?

Sensorische informatieverwerking speelt een cruciale rol in ons dagelijks leven, omdat het ons in staat stelt om:

1. Onze omgeving te begrijpen: We maken onderscheid tussen verschillende geluiden, kleuren en geuren, wat ons helpt om onze omgeving te interpreteren en te navigeren.

2. Ons aan te passen aan onze omgeving: We reageren op veranderingen in onze omgeving, zoals een plotseling geluid of een onverwachte aanraking, wat essentieel is voor onze veiligheid en welzijn.

3. Te interageren met anderen: We begrijpen non-verbale signalen en kunnen hierop gepast reageren, wat fundamenteel is voor sociale interactie en communicatie.

Wat gebeurt er tijdens sensorische informatieverwerking?

1. Ontvangst van prikkels: Onze zintuigen vangen prikkels op uit de omgeving, zoals geluiden, kleuren en geuren.

2. Verwerking in de hersenen: De hersenen verwerken deze prikkels door ze te interpreteren en er betekenis aan te geven.

3. Reactie: Op basis van de verwerkte informatie reageren wij op de prikkels, wat ons helpt om adequaat te functioneren in verschillende situaties.

Sensorische Integratie

Sensorische integratie verwijst naar het vermogen van het centrale zenuwstelsel om informatie van verschillende zintuigen effectief samen te voegen. Dit proces is cruciaal voor het creëren van een samenhangend beeld van de omgeving, wat helpt bij de interactie met de wereld.

Uitdagingen in Sensorische Informatie Verwerking

De verwerking van sensorische informatie verschilt van persoon tot persoon. Sommige individuen ervaren specifieke uitdagingen, wat kan leiden tot verschillende reacties op sensorische prikkels. Enkele veelvoorkomende problemen zijn:

• Overgevoeligheid: Bepaalde mensen kunnen extreem gevoelig zijn voor prikkels zoals harde geluiden of fel licht, wat hun dagelijks functioneren kan beïnvloeden.

• Onder gevoeligheid: Sommige individuen merken mogelijk niet op wanneer ze aan bepaalde prikkels worden blootgesteld, zoals het niet voelen dat hun kleding nat is geworden.

• Zoeken naar prikkels: Er zijn mensen die voortdurend op zoek zijn naar extra stimulatie, zoals door hard te rennen of te springen, om zich prettig te voelen.

• Vermijden van prikkels: Daarnaast proberen sommige individuen specifieke prikkels te vermijden, zoals drukke omgevingen of bepaalde voedingsmiddelen, om overprikkeling te voorkomen.

Hypo- en hyperresponsiviteit

Hypo- en hyperresponsiviteit zijn concepten die verband houden met de manier waarop het zenuwstelsel sensorische prikkels verwerkt. Wanneer de sensorische modulatie goed functioneert, is ons zenuwstelsel in staat om op bepaalde prikkels adequaat te reageren terwijl andere prikkels voor een optimale reactietijd worden genegeerd. Dit selectieve proces stelt ons in staat om passend te reageren op verschillende situaties.

Bij personen met een autismespectrumstoornis (ASS) komen vaak problemen met sensorische modulatie voor. Dit kan leiden tot een onregelmatige controle over sensorische prikkels, wat zich uit in hypo- of hyperresponsiviteit. Hyporesponsiviteit betekent dat prikkels onvoldoende worden waargenomen, wat resulteert in langzame reacties en een verminderde aanpassing aan de omgeving. De gevolgen van hyporesponsiviteit kunnen variëren: sommige individuen kunnen passief worden en een daling van de alertheid vertonen, terwijl anderen actief op zoek gaan naar stimulatie.

Aan de andere kant is hyperresponsiviteit gekenmerkt door een overmatige reactie op prikkels, wat kan leiden tot overprikkeling en stress. Het is belangrijk op te merken dat een individu zowel hypo- als hyperresponsief kan zijn, en dit kan per zintuig verschillen. Zo kan iemand bijvoorbeeld overgevoelig zijn voor visuele prikkels maar ondergevoelig voor geluiden of geuren.

Baranek et al. (2013) besteden uitgebreid aandacht aan het onderwerp hyporesponsiviteit, waarbij ook wordt benadrukt dat de sensitiviteit van verschillende zintuigen kan variëren afhankelijk van de situatie. Om een beter inzicht te krijgen in hoe hypo- en hyperresponsiviteit zich bij verschillende zintuigen kunnen manifesteren, wordt er verwezen naar het schema dat is overgenomen uit ‘Autisme en zintuiglijke problemen’ van Van Berckelaer-Onnes, Degrieck en Hufen (2017). In dit schema worden verschillende voorbeelden en manifestaties van deze responsiviteitsproblemen uiteengezet.

Hoe werkt dit bij mensen met een verstandelijke beperking?

Mensen met een verstandelijke beperking kunnen anders op prikkels reageren dan mensen zonder een beperking. Dit kan komen doordat:

• De hersenen de prikkels anders verwerken: De hersenen kunnen moeite hebben met het ordenen en interpreteren van de binnenkomende informatie.
• De zintuigen gevoeliger of minder gevoelig zijn: Sommige mensen zijn bijvoorbeeld overgevoelig voor geluid, terwijl anderen juist weinig prikkels nodig hebben om zich prettig te voelen.
• Er een combinatie is van bovenstaande factoren.

Bij mensen zonder een verstandelijke beperking functioneren er onbewuste filters die helpen om alle binnenkomende prikkels en informatie te verwerken en op de juiste manier te categoriseren. Dit zorgt ervoor dat zij in staat zijn om het overzicht te behouden. Daarentegen hebben mensen met een verstandelijke beperking vaak niet dezelfde filters, waardoor zij alle prikkels tegelijkertijd ontvangen. Dit kan leiden tot een verlies van overzicht en een grotere uitdaging in het verwerken van informatie.

Problemen Door Sensorische Informatie Verwerking

Problemen met sensorische informatieverwerking kunnen verschillende uitdagingen met zich meebrengen, waaronder:

• Angst en onrust: Overprikkeling kan leiden tot gevoelens van angst, onrust en in sommige gevallen zelfs agressie.

• Moeite met concentreren: Een over stimulatie door te veel prikkels kan de concentratie verstoren, wat invloed heeft op dagelijkse taken.

• Sociale problemen: Problemen met het begrijpen van non-verbale communicatie kunnen leiden tot sociale moeilijkheden en een gevoel van isolatie.

• Beperkte bewegingsvrijheid: Angst voor bepaalde sensaties kan ervoor zorgen dat individuen specifieke bewegingen of activiteiten vermijden.

• Zintuiglijk zoekgedrag: Sommige mensen vertonen gedrag dat gericht is op het opzoeken van extra prikkels, zoals wiebelen, kauwen of hard rennen.

Ondersteuning voor Mensen met een Verstandelijke Beperking

Er zijn strategieën die kunnen helpen bij het ondersteunen van mensen met sensorische verwerkingsproblemen:

• Creëer een rustige omgeving: Zorg voor een omgeving met minimale prikkels, met bijvoorbeeld zachte verlichting en een stille atmosfeer. Het kan soms ook helpend zijn om juist wel prikkels aan te bieden, maar doe dit dan bewust en gecontroleerd.

• Geef duidelijke instructies: Gebruik korte en heldere taal, mogelijk aangevuld met visuele hulpmiddelen om de instructies te verduidelijken.

• Bied structuur: Een consistente dagelijkse routine kan helpen de omgeving voorspelbaar te maken voor de persoon.

• Pas activiteiten aan: Zorg ervoor dat activiteiten aansluiten bij de unieke sensorische behoeften van de persoon.

• Gebruik zintuiglijke hulpmiddelen: Denk hierbij aan zintuiglijke speeltjes, verzwaringsdekens of speciale kleding die de zintuiglijke ervaringen kan ondersteunen.

• Werk samen met een therapeut: Een sensorische integratietherapeut kan waardevol advies geven over het aanpassen van de omgeving en activiteiten.

Voorbeelden van Sensorische Activiteiten

• Zintuiglijke tafel: Een tafel met diverse materialen zoals zand, water of rijst, waardoor men kan voelen en ervaren.

• Bewegingsactiviteiten: Activiteiten zoals springen, rennen en dansen bevorderen de lichaamsbeweging en sensorische input.

• Kalmerende activiteiten: Luisteren naar rustgevende muziek, lezen of kleuren helpt bij ontspanning. Een snoezelruimte is hier een mooi voorbeeld van

• Smaak- en reukactiviteiten: Proeven van verschillende smaken of ruiken aan verschillende geuren stimuleren de zintuigen.

Het Belang van Aandacht voor Sensorische Informatie Verwerking

Aandacht voor sensorische informatieverwerking is cruciaal, omdat dit mensen met een verstandelijke beperking kan helpen om beter te functioneren in hun dagelijks leven. Door de juiste ondersteuning kunnen zij zich meer ontspannen, beter concentreren en meer plezier ervaren in hun activiteiten.

Verdieping in Sensorische Informatie Verwerking

Voor degenen die geïnteresseerd zijn in het onderwerp sensorische informatieverwerking, zijn er diverse gerelateerde thema's te verkennen:

Sensorische Integratietherapie: Dit is een behandelmethode toegespitst op het verbeteren van de sensorische verwerking voor mensen die daarmee worstelen.

Autismespectrumstoornis: Veel mensen met autisme ervaren moeilijkheden in de verwerking van sensorische informatie, wat invloed kan hebben op hun dagelijks leven.

ADHD: Ook bij ADHD komen vaak problemen met sensorische informatieverwerking voor, wat kan leiden tot uitdagingen in aandacht en gedrag.

Door deze onderwerpen verder te onderzoeken, kunt u een beter begrip krijgen van sensorische integratie en de impact ervan op verschillende individuen.